دریچه گاز خودرو چیست و چگونه کار می‌کند؟ بررسی علائم خرابی،تمیز کردن

دریچه گاز خودرو

دریچه گازخودرو یکی از مهم‌ترین قطعات در سیستم هوارسانی خودرو است که کنترل ورود هوا به موتور را بر عهده دارد. شاید تصور کنید این قطعه تنها یک صفحه فلزی ساده است، اما در واقع نقش آن بسیار حیاتی‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد. عملکرد صحیح دریچه گاز تأثیر مستقیمی بر شتاب، مصرف سوخت، استارت سرد، و حتی عمر موتور دارد.
در این مقاله قصد داریم به‌صورت کامل با نحوه کار دریچه گاز، انواع آن (دستی و برقی)، نشانه‌های خرابی، روش تمیز کردن و نکات نگهداری آن آشنا شویم.

۱. دریچه گاز خودرو چیست؟

دریچه گاز (Throttle Body) قطعه‌ای است که در مسیر ورودی هوا به موتور قرار دارد و وظیفه کنترل حجم هوای ورودی را بر عهده دارد. هرگاه پدال گاز را فشار می‌دهید، در واقع دستور باز شدن دریچه گاز را به موتور می‌دهید تا هوای بیشتری وارد شود و در نتیجه، سوخت بیشتری تزریق شده و توان موتور افزایش یابد.

در خودروهای انژکتوری، دریچه گاز جایگزین مکانیزم‌های کاربراتوری قدیمی شده و به صورت دقیق‌تری هوای ورودی را تنظیم می‌کند.

۲. اجزای اصلی دریچه گاز

دریچه گاز از چند بخش کلیدی تشکیل شده است:

• بدنه آلومینیومی: مسیر عبور هوا را تشکیل می‌دهد.

• صفحه گاز (Butterfly Valve): دیسکی دایره‌ای که با باز و بسته شدن، میزان عبور هوا را تنظیم می‌کند.

• سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS): زاویه باز بودن صفحه گاز را اندازه‌گیری کرده و به ECU گزارش می‌دهد.

• موتور الکترونیکی یا سیم کنترل (در نوع برقی): فرمان باز و بسته شدن را از واحد کنترل دریافت می‌کند.

• کانال‌های عبور هوا برای دور آرام: جهت کنترل هوای موتور در حالت Idle.

۳. نحوه عملکرد دریچه گاز

در خودروهای قدیمی، دریچه گاز به‌صورت مکانیکی و با سیم به پدال گاز متصل بود. هر بار که راننده پدال را فشار می‌داد، سیم گاز حرکت می‌کرد و صفحه گاز را باز می‌کرد.

اما در خودروهای جدید، این سیستم به‌صورت برقی یا الکترونیکی (ETC) کنترل می‌شود. در این حالت، سنسور پدال گاز موقعیت پدال را به ECU می‌فرستد و واحد کنترل نیز با توجه به شرایط، میزان باز شدن دریچه را تنظیم می‌کند. این کار باعث بهینه شدن مصرف سوخت، کاهش آلایندگی و افزایش نرمی رانندگی می‌شود.

۴. انواع دریچه گاز

1. دستی (مکانیکی) – در خودروهای قدیمی با سیم کنترل می‌شود.

2. برقی (الکترونیکی) – در خودروهای جدیدتر با فرمان ECU کنترل می‌شود.

3. هیبریدی – ترکیبی از سیستم مکانیکی و الکترونیکی در برخی مدل‌ها.

۵. علائم خرابی دریچه گاز

اگر دریچه گاز به درستی کار نکند، خودرو دچار مشکلات مختلفی می‌شود. مهم‌ترین علائم خرابی عبارتند از:

• دور موتور نامنظم یا بالا ماندن دور در حالت خلاص

• شتاب ضعیف و کاهش قدرت موتور

• روشن شدن چراغ چک موتور

• افزایش مصرف سوخت

• خاموش شدن ناگهانی خودرو در حالت درجا

• استارت سخت یا تاخیر در گاز خوردن

۶. دلایل خرابی دریچه گاز

• رسوب کربن و آلودگی روی صفحه گاز

• خرابی سنسور TPS

• خرابی موتور دریچه گاز در نوع برقی

• نشتی هوا از منیفولد یا واشر دریچه گاز

• استفاده از فیلتر هوای نامرغوب یا کثیف

۷. روش تمیز کردن دریچه گاز

یکی از رایج‌ترین راه‌های رفع مشکل دریچه گاز، تمیز کردن آن است. مراحل کار:

1. قطع باتری خودرو برای ایمنی.

2. باز کردن لوله هوای متصل به دریچه.

3. استفاده از اسپری تمیزکننده دریچه گاز (Throttle Cleaner).

4. پاک کردن رسوبات با دستمال نرم یا مسواک.

5. بستن مجدد قطعات و استارت زدن خودرو برای بررسی عملکرد.

نکته: در خودروهای برقی، بهتر است تمیزکاری توسط تعمیرکار متخصص انجام شود تا آسیبی به موتور الکترونیکی وارد نشود.

۸. دریچه گاز برقی و مزایای آن

دریچه گاز برقی نسل جدیدی از این قطعه است که عملکرد دقیق‌تر و سریع‌تری دارد. برخی از مزایای آن عبارتند از:

• کنترل دقیق نسبت هوا به سوخت

• کاهش مصرف بنزین

• سازگاری با سیستم‌های کنترل آلایندگی

• هماهنگی با سیستم کروز کنترل

• رانندگی نرم‌تر و یکنواخت‌تر

۹. هزینه تعویض و تعمیر دریچه گاز

قیمت دریچه گاز بسته به نوع خودرو، برند قطعه و برقی یا مکانیکی بودن آن متفاوت است.
به طور میانگین در خودروهای داخلی بین ۲ تا ۶ میلیون تومان (تا سال ۱۴۰۴) متغیر است.
البته در بسیاری از موارد، با تمیزکاری و ریست ECU، نیاز به تعویض کامل وجود ندارد.

۱۰. نکات نگهداری از دریچه گاز

• فیلتر هوای تمیز و استاندارد استفاده کنید.

• هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر دریچه را تمیز کنید.

• از اسپری‌های مخصوص دریچه گاز استفاده کنید.

• از شستشوی موتور با فشار بالا پرهیز کنید.

• اگر چراغ چک روشن شد، فوراً با دیاگ وضعیت TPS را بررسی کنید.

جمع‌بندی

دریچه گاز قلب کنترل هوای ورودی به موتور است و سلامت آن تأثیر مستقیم بر عملکرد خودرو دارد.
با نگهداری صحیح، تمیزکاری منظم و استفاده از سوخت استاندارد می‌توان از بسیاری از مشکلات مانند افزایش مصرف سوخت، افت شتاب و ریپ زدن خودرو جلوگیری کرد.

به خاطر داشته باشید که دریچه گاز تمیز و سالم = موتور نرم و کم‌مصرف‌تر.